Greetings! Welcome to King Birat’s Palace.
Background of King Birat’s Palace
Located in Biratnagar, known as the capital of Koshi Province, the ancient palace area of King Birat is recognized as a historic heritage site. Situated in Bhediyari settlement of Biratnagar Metropolitan City–18, this area is believed to be an integral part of a five-thousand-year-old history. Its foundational stories and connections to the Mahabharata era make King Birat’s Palace even deeper and more mysterious in its archaeological significance.
Relation to the Mahabharata Era
It is believed that during the Mahabharata period, this area, spread over about 8 bighas, 3 kathhas, and 17 dhurs of land, served as the capital of King Birat, also known as the Matsya Kingdom. It is widely believed that the five Pandavas — Yudhishthir, Bhim, Arjun, Nakul, and Sahadev — along with their wife Draupadi, lived here in disguise for one year during their exile. During this time, they changed their identities and secretly stayed in King Birat’s court.
Located about 10 kilometers south of Biratnagar’s main market, this site has yielded various archaeological artifacts during different periods of excavation. These discovered treasures have been preserved by establishing a museum. While conducting excavations around the Bhediyari settlement, many archaeological remains have been unearthed. During these excavations, everyday objects used for farming, hunting, house building, and domestic chores, as well as stone slabs and objects shaped like Shiva lingams, were found. These items have been preserved by local conservationist Kamalkishor Yadav. The artifacts, which tell the stories of the Bhediyari settlement and the entire Biratnagar city, have been safeguarded in Kamalkishor’s museum.
Current Situation
While local residents have continued to protect this site over various periods, when the Department of Archaeology of the Government of Nepal conducted excavations here, forty silver coins known as Panchamark, were discovered here in 1970 AD (B.S. 2027) which were in use during ancient times. This finding confirmed that this area was indeed the royal palace of the Birat kingdom during the Mahabharata period. The establishment and operation of King Birat’s Palace Museum is expected to not only contribute to the preservation, enhancement, and safeguarding of this area but also significantly promote tourism in Koshi Province.
Destroying historical and archaeological heritage means erasing the memory of the people — the loss of stories for future generations to be able to hear and pass down. Therefore, if the temples and palaces buried underground here are excavated and restored, it would serve as a living example and add meaning to the campaign for a prosperous nation. Since the loss of remaining sensitive archaeological treasures from this site would mean losing its fundamental culture, traditions, and identity, proper research and study of this area is very integral with an urgent drive for finding out the stories hidden within the palace grounds.
नमस्कार! हजुरलाई बिराट राजा दरबारमा स्वागत छ।
बिराट राजा दरबारको पृष्ठभुमि
कोशी प्रदेशको राजधानी भनेर चिनिने विराटनगरमा रहेको प्राचिन विराट राजाको दरबार क्षेत्र, ऐतिहासिक सम्पदाको रूपमा परिचित छ । विराटनगर महानगरपालिका–१८, भेडियारी बस्तीमा रहेको यो क्षेत्रलाई पाँच हजार वर्ष पुरानो इतिहासको अभिन्न अङ्गको रूपमा चिनिन्छ । तर यसको मूल आधारभूत कथाहरु र महाभारतकालीन इतिहाससँग जोडिएको विराट राजाको दरबारले आफ्नो पुरातात्विक पृष्ठभुमि अझै गहिरो र रहस्यमय बनाइदिन्छ।
महाभारत कालसंगको सम्बन्ध
महाभारत कालमा करिब ८ विगाहा ३ कठ्ठा १७ धुरमा फैलिएको यो स्थान भेडियारी राजा विराटको राजधानी रहेको तथा मत्सेय देशको नामले परिचित रहेको किवंदन्ती छ। विराट राजाको प्राचीन दरबार क्षेत्रमा पाँच पाण्डव युधिष्ठिर, भीम, अर्जुन, नहकुल र सहदेव र पाँच पाण्डव पत्नी द्रौपदी, नाम परिवर्तन गरी एक वर्षसम्म गुप्तवास बसेको विश्वास गरिन्छ । त्यस क्रममा उहाँहरुले आफ्नो भेस नै बदलेर राजा विराटको दरबारमा लुकेर बसेको जनविश्वास रहँदै आएको छ । विराटनगरको मुख्य बजारबाट करिव १० किलोमिटर दक्षिणमा रहेको यो क्षेत्रमा अलग–अलग समयमा उत्खनन् हुँदा थरिथरीका पुरातात्विक सामग्रीहरू फेला परेका छन् । यसरी निस्केका पुरातात्विक खजानालाई संग्राहालय स्थापना गरेर संरक्षण गरिएको छ । विभिन्न क्षेत्रमा भेडियारी बस्ती वरिपरि उत्खनन् गर्दा थुप्रै पुरातात्विक अवशेषहरू फेला परेका छन्।
उत्खन्नका बेला फेला परेका खेतीपाती गर्दा, घर बनाउँदा, शिकार खेल्दा, घरायसी काम गर्दाका वस्तु, ढुंगाको पिर्का र शिवलिंग आकारका वस्तुहरू स्थानीय संरक्षणकर्ता कमलकिशोर यादवले संरक्षण गरेर राखेका छन् । जमिनको गर्भगृहबाट सतहमा निस्केर भेडियारी बस्ती र सिंगो विराटनगर शहरकै कथा सुनाउने महत्वपूर्ण पुरातात्विक सामग्रीहरू कमलकिशोरको संग्रहालयमा सुरक्षित छन्।
हालको अवस्था
विभिन्न कालखण्डमा स्थानीयबासीले संरक्षण गर्दै आइरहेको र वि.सं.२०२७ सालमा नेपाल सरकारको पुरातत्व विभागले यस स्थानमा उत्खनन गर्दा प्राचीन कालमा प्रचलनमा रहेको पञ्चमार्क नामक चाँदीको चालिस वटा मुद्रासमेत भेटिए पश्चात यो क्षेत्र प्राचीन महाभारतकालमा विराट राज्यको राज दरबार भएको तथ्य पत्ता लागेको थियो । राजा विराट दरवार संग्रहालयको निर्माण र सञ्चालनले यस क्षेत्रको संरक्षण, सम्बर्धन र जगेर्नामात्र होइन, कोशी प्रदेशको पर्यटन प्रवर्धनमा समेत अपेक्षाकृत सहयोग पुग्ने विश्वास गरिएको छ ।
ऐतिहासिक र पुरातात्विक सम्पदा मासिनु भनेको जनताको स्मृति मासिनु हो । आउने पुस्ताले सुन्ने र सुनाउने कथाहरू मासिनु हो । यसैले यहाँ जमिनमुनि पुरिएर रहेका मन्दिर र दरबार उत्खनन गरी जिर्णोद्धार बनाएर जीवित उदाहरण बनाएमा समृद्ध मुलुकको अभियानलाई सार्थकता तुल्याउन सकिन्छ । यस क्षेत्रबाट निस्किन बाँकी र संवेदनशील पुरातात्विक खजानाको अभावमा यो ठाउँको आफ्नो आधारभूत संस्कृति, चालचलन र पहिचान नै गुम्ने हुनाले यस ठाउँको उचित अनुसन्धान र अध्ययन हुन एकदमै जरुरी छ।
