Namaste! We warmly welcome you to Shashwat Dham.
Shashwat Dham is a sacred sanctuary spread across 12 acres, nestled in the foothills of Devchuli mountain range of Nepal. Situated to the north of the majestic Narayani River, and to the east lies Devghat; a sacred confluence of the Gandaki and Trishuli Rivers, believed to be a holy bathing site of the gods. Situated near the very heart of Nepal, this divine space radiates spiritual energy and natural beauty. Shashwat Dham serves as a tranquil retreat for nature lovers, spiritual seekers, and explorers; a destination to uncover ancient wisdom and experience inner peace and bliss in a serene and vibrant atmosphere.
Blessed by Gurudev Sri Sri Ravi Shankar Ji and Sri Kanchi Shankaracharya Jagadguru Jayendra Saraswati Ji, Shashwat Dham offers a space where anyone can reconnect with their spiritual energy, immerse themselves in timeless knowledge passed down by Vedic sages, and rediscover the true essence of their being; rooted in love, peace, and bliss.
Sanskrit Mantra:
ॐ असतो मा सद्गमय । तमसो मा ज्योतिर्गमय । मृत्योर्मा अमृतं गमय ।
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ।।
English Translation:
Lead me from untruth (the bondage of the phenomenal world) to truth, and guide me
towards the reality of the eternal Self. Bring me from darkness (ignorance) to light
(spiritual knowledge). Lead me from death (the bondage of mortality) to immortality
(the knowledge of the immortal Self beyond death).
Shashwat Dham Introduction
The word “Shashwat” means eternal or imperishable, and “Dham” refers to a sacred place — a divine abode, heaven, holy site, or pilgrimage destination where deities reside. From both a spiritual and touristic perspective, Shashwat Dham has become a prominent center, fully preserving the values of Sanatan Dharma and establishing itself as a compelling destination for both national and international visitors.
In the year 2018 A.D., the main temple of Shashwat Dham ‘Shree Ekambareshwar Mahadev Temple’ was honored with the title of Nepal’s Best Tourist Destination. Built in the Khajuraho or Shikhara architectural style, the temple features intricately carved sculptures and artistic depictions, all crafted within the temple complex itself.
During the Nepal visit of Jagadguru Shankaracharya Jayendra Saraswati Maharaj Ji, he emphasized the need for well-trained priests and scholars of Sanatan Dharma and scriptures to conduct proper rituals in the temples and monasteries of Nepal. Following his divine directive, Shashwat Dham was envisioned as a spiritual center with a Gurukul for cultivating such practitioners. Recognizing the growing shortage of capable priests to perform rituals and maintain the spiritual energy of Nepal’s sacred sites, the relevance of Shashwat Dham became even more pronounced.
Embracing this profound vision, Nepal’s only billionaire, Mr. Binod Chaudhary, personally invested in the creation of Shashwat Dham. Spread over an area of approximately 6 bighas, it took a long time of 14 years from the project’s inception to its full completion.
Arjun Chariot
During the time of the Mahabharat war in Kurukshetra, Lord Krishna, inspiring Arjun to perform his duties for the welfare of the world, imparted the teachings of the Bhagawad Gita when Arjun was feeling discouraged. Despite continuous efforts to mediate the internal conflict between the brothers (the Kauravas and the Pandavas), Lord Krishna, as Arjun’s charioteer, drove the chariot in the righteous battle. A chariot of Arjun, with Lord Krishna leading, is placed here as a reminder of that pivotal moment in the Mahabharata.
Krishna Leela
According to Vedic Sanatan Dharma, Lord Krishna was born about 5,500 years ago, during the last time of the Dwapar Yuga out of the four yugas (Satya, Treta, Dwapar, Kali). According to the Srimad Bhagavata story, the scene of dancing with the gopis who are distraught in love with Shri Krishna described in Ras Panchadhyayi, the scene of Krishna’s birth (crossing the Yamuna), the scene of kaliya dahan and the killing of Kansa are kept here.
Buddha Kunda
Gautam Buddha was born in Lumbini of Kapilvastu district of Nepal about 2600 years ago. According to Vedic Sanatan Dharma, Lord Buddha was born as the 9th incarnation out of 10 incarnations of Lord Vishnu. Buddha Kund was established here on the day of Vaishakh Purnima in 2074 BS.
Ved Vatika
The idols of the major deities mentioned in the Vedas have been installed in the Ved Vatika here. The main objective of this is to understand the introduction of the deities worshiped during the Vedic period in ancient times and the changes in the worship of deities that take place according to the present time. This is also an example of the changes in the eternal tradition over time.
Vaidik Karmakanda Gurukul – Free Residential S. S.
A fully free residential secondary school is being run here with the main objective of preparing a qualified priest to preserve, promote and propagate Sanatan Dharma and culture.
Religious Syncretic Garden
The main purpose of Shashwat Dham established in the central region of Nepal is to preserve, promote, and propagate the Vedic Sanatan Dharma, as well as to safeguard the indigenous religious culture within Nepal. In this way, this Dham has been created with the objective of introducing the important concepts and contributions of harmonious values and traditions shared between Hinduism and Buddhism. The Religious Syncretic Garden in Shashwat Dham depicts the shared spiritual heritage of Hinduism and Buddhism. Here, the religious syncretism between Hinduism and Buddhism is presented symbolically through various forms.
Kamal Kunda
In Hinduism, the Lotus is considered a symbol of purity and spiritual awakening, and Lord Vishnu and Goddess Laxmi are often depicted with a lotus flower. Similarly, in Hindu mythology, it is believed that Lord Brahma was born from a Lotus that bloomed from the navel of Lord Vishnu. Also, Lord Buddha is often shown seated on a Lotus, representing meditation and peace. The lotus pond has been established here to convey the cultural and religious significance of the Lotus.
Cow Conservation Area – Gaushala
The indigenous “Naumuthe Cow” of the Achham district, which is one of the smallest Cow breeds in the world, is now in a state of endangerment. In this area, we are making efforts to conserve the indigenous Cow breeds of Nepal.
Machan/Tower
The Machan / Tower has been set up to encourage people to stay religious and spiritual by observing the view of the Cow Conservation Area, the Religious Syncretic Garden, Lotus Kunda and Gurukul here.
Buddha Relic Chaitya
Inside this Stupa, a relic (Astu Dhatu) of Lord Buddha has been installed. This relic has been graciously provided by the Sri Lankan government through the Government of Nepal and established here at the Shashwat Dham. Once a year, on the day of Buddha Purnima, the relic is taken out after being worshipped by Lama Guru, and after devotees express their reverence, the relic is placed back inside the stupa.
(Nirvana – Buddhist Center)
The Buddhist Center has a total of five Halls. These include the Meditation Hall (where meditation can be practiced), the Audio-Visual Hall (where videos about the life story of Buddha can be watched), the Nepal Hall (where one can study about the development of Buddhism, religious syncretism, and its history in Nepal), the Lumbini Hall (where one can learn about the Greater Lumbini area), and the General Information Hall (where one can study Buddhist Jataka tales and other information.)
Vivah Mandap – Yagyashala
Various Pujas, marriages and free mass fasts are performed here.
Amphitheatre
Various competitions, storytelling and lectures are organized in this place. An open Amphitheatre has been set up here to increase religious activities by organizing such programs.
Nakshatra Vatika
It has been mentioned in various astrological texts that there is an independent tree of each Nakshatra for 27 Nakshatras like Ashwini etc. and worshiping that tree will destroy all the defects related to the Nakshatra and have a bright future with positive energy. Therefore, a “Nakshatra Vatika” has been created here with the trees corresponding to each of the 27 constellations.
Panchamrit Briksha
Five trees, Mango, Peepal, Bar, Swami, and Chaanp, are planted separately but close to each other, and eventually, they are joined at the Peepal tree to form a single tree. This practice is based on the belief that this united tree will be as fruitful as the Kalpavriksha. The main purpose of planting the Panchamrit tree here in the Shashwat Dham temple complex is to preserve this belief and ensure its continuity.
108 Shiva Lingam
Shivalinga is the formless form of Lord Shiva, which is the combined form of Brahma, Vishnu and Shiva. According to astrology, there are 27 Nakshatras in which each Nakshatra has 4 phases, the multiplication of which is 108. The diameter of the Sun is 108 times that of the Earth. According to the diameter of the Sun, the Sun is 108 times farther from the Earth, while according to the diameter of the Moon, the Moon is 108 times farther from the Earth. There are 9 planets in 12 zodiac signs, whose multiplication is 108. Since the 12 zodiac signs have a direct effect on every creature, 108 has special significance for the main purpose of the welfare (Shiva) of every creature born in 12 zodiac signs. This 108 Shiva Lingam has been established in the east-north part of the temple premises for the devotees of Lord Shiva to circumambulate, visit, worship and explain its importance.
Navagraha
The formless idols of Navagrahas have been installed near the 108 Shivalinga complex. The names of the Navagrahas are Surya, Chandra, Mangal, Budha, Brihaspati, Shukra, Shani, Rahu and Ketu respectively. In fact, it has been a classical belief that worshiping philosophy here will free one from various types of planetary obstacles and make a person healthy, long-lived, successful and economically prosperous.
Jain Area
The main objective of Shashwat Dham is to preserve, promote and propagate Vedic Sanatan Dharma as well as to preserve the original religious culture within Nepal. In this way, this Jain area has been constructed with the aim of introducing the important concepts and contributions of religions such as Buddhism, Kirat, Jainism, and Sikhism to the public.
Harihar – Budhanilkantha
Harihar represents the Hindu gods Vishnu (Hari) and Shiva (Har). Harihar is also known as Shankarnarayan “Shankar” Shiva and “Narayan” Vishnu.
Shri Ram Mandir
The installation of the life force (Prana Pratishtha) of the idol of Lord Ram at the Ram Mandir in Ayodhya, India, was done at the same time as the installation of the life force of the idol at the Shri Ram Mandir. Shri Rama is the seventh incarnation of Lord Vishnu. Shri Ram was born to King Dashrath and Queen Kaushalya of Ayodhya. He is considered a symbol of religion, truth, and duty. One of the major events in Shri Ram’s life was the 14-year exile period, which he accepted to keep his father’s promise. After his wife Sita was kidnapped by Ravana during his exile, Shri Rama fought to rescue him. Along with him, with the help of brother Laxman, Hanuman and other associates, Ravana was defeated and Sita was freed.
Hanuman Chhatra
The tradition of worshipping Lord Hanuman as a god who removes all kinds of obstacles has been going on in Sanatan Dharma. By worshiping Lord Hanuman, the main mantra of hard work is realized in the person, so the Hanuman temple is seen everywhere in the place where most of the hardworking people live.
Durga Bhagawati
Goddess Durga is worshiped as the deity of power, protection, and the one who destroys demonic tendencies. She is often depicted riding a lion, armed with various weapons, and slaying demons, symbolizing the victory of truth and the defeat of unrighteousness. Therefore, the temple of Durga Bhagwati has been established here with the aim of darshan, worship and its importance.
Dashavatar
The ten incarnations of Lord Vishnu are known as the Dashavatara, in which He took different forms, each fulfilling a specific purpose. Matsya: the fish form to save the Earth from a great deluge, Kurma: the tortoise form to stabilize the Mount during the churning of the ocean, Varaha: the boar form to rescue the Earth from the demon Hiranyaksha, Narasimha: the half-man, half-lion form to slay the demon king Hiranyakashyap, Vamana: the dwarf Brahmin form to reclaim control of the Earth from the demon king Bali, Parashurama: the axe-wielding form to destroy the tyrannical Kshatriyas, Ram: the form of Lord Ram to protect righteousness and slay the demon Ravana, Krishna: the form of Lord Krishna, guiding Arjuna in the Mahabharata war and imparting the teachings of the Gita, Gautama Buddha: the form of Lord Buddha to spread the message of non-violence and peace, and Kalki: it is said that in the future, Lord Vishnu will incarnate as Kalki to restore righteousness on Earth. The establishment of this place is meant to understand the philosophy of the Dashavatara.
Religious Hindu Museum
This Museum provides an introduction to various religious sites of faith for Vedic Sanatan followers, including those in Nepal and beyond. It showcases idols, images, water, sandalwood, sand, clay, and other identifying elements from these places, along with information about their significance. The primary objective of this Museum is to raise awareness among the public about the various religious destinations in Nepal, as well as to promote the preservation and development of religious tourism and sacred sites.
Samundra Manthan
The main objective of the churning of the ocean (Samudra Manthan) was to obtain the nectar of immortality, which is considered a symbol of eternal life and strength. During the conflict between the gods and the demons, Lord Vishnu took the form of a tortoise (Kurma Avatar) to ease the process of churning. According to the mythological story, during the Devasura Sangram (battle between the gods and demons), the churning of the ocean resulted in the discovery of the fourteen great jewels (Maha Ratnas). In this way, the Samudra Manthan is established here to convey the message that positive thoughts can overcome the conflict between negative and positive thoughts.
Nepal Pavilion
The Nepal Pavilion at Shashwat Dham has information about the costumes of different communities of Nepal, archaeological objects and major sites of Nepal. For example, information about Kathmandu, Pokhara, Lumbini, and other religious and historical sites is also available in the pavilion. All these materials reflect Nepal’s cultural diversity and history. The purpose of this Nepal Pavilion is to preserve Nepal’s cultural heritage and inform future generations about these important things.
References
Acharya Vishnu Prasad Ghimire; Story Collection
Principal of Vedic Karmakanda Gurukul
Khadindra Prasad Sangraula (Shiva); Story Collection and Development
Executive, Maintenance/Utility of Shashwat Dham
नमस्ते ! हजुरलाई शाश्वत धाममा स्वागत छ।
देवचुली पहाडी शृंखलाको कोखमा रहेको, नारायणी नदीको उत्तर तिर अवस्थित, पुर्वतिर देवघाट (देवताहरुले स्नान गर्ने तिर्थस्थल) गण्डकी र त्रिशुली नदीको मिश्रण हुने ठाउँ, रहेको र नेपालको मुटुको छेउमा रहेर १२ एकडमा फैलिएको पावन धाम हो, शाश्वत धाम। शाश्वत धाम, सबै प्रकृति प्रेमीहरू, आध्यात्मिक साधकहरू र अन्वेषकहरूका लागि प्राचीन ज्ञानको अन्वेषण गर्ने र शान्त र जीवन्त वातावरणमा मानसिक शान्ति र भित्री आनन्द अनुभव गर्ने गन्तव्य हो।
गुरुदेव श्री श्री रविशंकर जी र श्री कान्छी शंकराचार्य जगद्गुरु जयेन्द्र सरस्वती जीको दिव्य आशीर्वादले, शाश्वत धामले सबैका लागि आध्यात्मिक शक्ति प्राप्त गर्ने, वैदिक कालका सन्त र ऋषिहरू मार्फत पुस्तादेखि पुस्तासम्म हस्तान्तरण गरिएको अनन्त ज्ञानको सम्पर्कमा आउने र हाम्रो भित्री अस्तित्वको वास्तविक प्रकृति प्रेम र आनन्दको अनुभव गर्ने गन्तव्य बनेको छ।
मलाई असत्य (भौतिक संसारको बन्धनबाट) सत्यतर्फ मार्गदर्शन गर्नुहोस् र शाश्वत आत्माको
वास्तविकता तर्फ ल्याउनुहोस् । मलाई अन्धकार (अज्ञानता) बाट उज्यालो (आध्यात्मिक ज्ञान) तर्फ ल्याउनुहोस् । मलाई मृत्यु (मृत्युको बन्धन) बाट अमरता (मृत्यु पार गरेर अमर आत्माको ज्ञान)
तर्फ मार्गदर्शन गर्नुहोस् । ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः ।।
शाश्वत धामको परिचय
‘शाश्वत’ भनेको कहिल्यै नाश नहुने र ‘धाम’ भन्नाले देउदेउताहरू रहेको प्रसिद्ध ठाउँ, स्वर्ग, पुण्यस्थान, तीर्थ, आदि जनाउँछ। धार्मिक र पर्यटकीय पाटोबाट निपुर्ण शाश्वत धामले सम्पूर्ण सनातन धर्मको पूर्ण जगेर्ना गर्दै, राष्ट्रिय अनि अन्तराष्ट्रिय यात्रीहरुको आकर्षक गन्तब्य स्थल बन्न सफल भएको छ। सन् २०१८ सालमा मात्रै, यस शाश्वत धामको मुख्य मन्दिर ‘श्री एकम्बरेश्वर महादेवको मन्दिर’ले नेपालको सर्वश्रेष्ठ पर्यटक गन्तव्यको उपाधि हासिल गरेको थियो। शाश्वत धामको मुख्य मन्दिर ‘श्री एकम्बरेश्वर महादेव’को बनावट खजुरा वा शिखर शैलीमा भएको छ भने मन्दिर यहाँको मन्दिरमा भएका आकृति र विभिन्न चित्रणहरु धाम परिसरमा नै कुँदेर बनाइएको थियो।
जगद्गुरु शङ्कराचार्य जयेन्द्र सरस्वती महाराजजीको नेपाल भ्रमणको बेलामा नेपालमा भएका मठमन्दिरहरुको सहि तरिकाले पूजापाठ गर्नका लागि उच्च कोटीका पुजारी, सनातन धर्म अनि शास्त्र विद्हरुको आवश्यकता हुने भएकाले, शाश्वत धामको निर्माण गरेर गुरुकुल बनाउनु पर्ने आज्ञा भयो। नेपालमा भएका धेरै मठ-मन्दिरहरुको प्राणलाई जगाई राख्न पूजा अर्चना र उचित कर्म काण्ड जरुरत हुने र त्यो सबै कार्य गर्न उचित पुजारीको कमि भएको कारणले पनि शाश्वत धामको महत्व अझ धेरै हुने देखियो। यो मूल धारणालाई आत्मसार गर्दै, नेपालका एकमात्र अरबपति श्रीबिनोद चौधरीको प्रत्यक्ष लगानीमा, लगभग ६ बिगाहाको क्षेत्रफलमा फैलिएको यो धामको काम सुरु गरेर पूर्ण रुपले काम समापन हुन १४ बर्षको लामो समय लागेको थियो।
दश द्वार
वैदिक सनातन धर्मको प्राचीन ऋग्वेद अनुसार दश द्वारले हाम्रा विचारहरुलाई दशै दिशाबाट स्वतन्त्रता प्रदान गर्ने मान्यताका साथ–साथ उकृष्ट सोंच विकसित गर्न प्रेरित गर्दछ ।
ढुङ्गे धारा
पारम्परिक रूपमा नेपालका विभिन्न पहाडी भू–भागमा यत्र तत्र छरीएको पानीलाई एउटा कुलेशो बनाई एक निश्चित स्थानबाट पानी लीने ठाँउलाई सुन्दर रूपमा ढूङ्गा कुँदेर बनाई पानी संग्रह गर्ने ठाऊँको झल्को दिने गाईको मुख जस्तो ढूङ्गे धारा यहाँ स्थापना गरिएको छ ।
अर्जुन रथ
महाभारत युद्धकालमा कुरुक्षेत्रमा संसारको हितका लागी कर्मगर्न प्रेरित गर्दै निरुत्साहित भएका अर्जुनलाई भगवान श्रीकृष्ण द्वारा श्रीमद्भगवद् गीता को उपदेश प्रदान गर्दै तथा महाभारतको समयमा दाजुभाईहरु (कौरव,पाण्डव) मा भएको आन्तरिक कलह लाई सम्झौता गराउन निरन्तर प्रयास गर्दा पनि असमर्थ अवस्थामा अर्जुनका सारथीका रूपमा भगवान श्रीकृष्ण धर्म युद्धमा रथ हाँक्दै गरेको अर्जुन रथ यहाँ राखिएको छ ।
कृष्ण लीला
वैदिक सनातन धर्मानुसार चार युग (सत्य, त्रेता, द्वापर, कलि) मध्ये द्वापर युगको अन्तिम समय, लगभग आजभन्दा पाँच हजार पाँच सय बर्ष अघि भगवान श्रीकृष्णको जन्म भएको मानिन्छ । श्रीमद्भागवत् कथानुसार रास पञ्चाध्यायी मा वर्णित श्रीकृष्णको प्रेममा व्याकुल भएका गोपिनीहरु सङ्ग नृत्यको दृश्य, कृष्ण जन्म (यमुना पार गरेको) दृश्य, कालीय दहन र कंसको वध गरेको दृष्य यहाँ राखिएको छ ।
बुद्ध कुण्ड
लगभग आज भन्दा २६ सय वर्ष अगाडि भगवान् गौतम बुद्धको जन्म नेपालको कपिलवस्तु जिल्लाको लुम्बिनीमा भएको थियो । वैदिक सनातन धर्मानुसार भगवान् विष्णुका प्रमुख १० अवतार मध्ये ९ औं अवतारका रूपमा भगवान् बुद्धको जन्म भएको धार्मिक मान्यता रहि आएको छ । यहाँ रहेको बुद्ध कुण्डको स्थापना २०७४ वैशाख पूर्णिमाको दिनमा गरिएको हो।
वेद वाटिका
यहाँ रहेको वेद वाटिकामा वेदमा उल्लेख भएका प्रमुख देवताहरुको मूर्ति स्थापना गरिएको छ। जसको मूल उद्देश्य वैदिककालीन अवधीमा आराधना गरिने देवताहरुको परिचय र वर्तमान समयमा आराधना गरिने देवताहरुमा समयानुकुल आराधना गरिने परिवर्तनलाई बुझाउन खोजिएको हो। समयानुसार मनातन परम्परामा हुने परिवर्तनको यो एउटा उदाहरण पनि हो।
वैदिक कर्मकाण्ड गुरुकुल
सनातन धर्म, संस्कृतिको संरक्षण, संबद्र्धन र प्रबद्र्धन गर्न योग्य पुरोहित तैयार गर्ने मूल उद्देश्यले यहाँ पूर्ण निःशुल्क आवासीय माध्यमिक विद्यालय सञ्चालित रहेको छ ।
धार्मिक समन्वय वाटिका
नेपालको मध्य भागमा स्थापित शाश्वत धामको मूल उद्देश्य वैदिक सनातन धर्मको संरक्षण, संवद्र्धन र प्रवद्र्धन गर्नुका साथै नेपाल भित्रका मौलिक धार्मिक संस्कृतिको जगेर्ना गर्नु हो । यसरी हिन्दू धर्म र बौद्ध धर्महरुको एक आपसमा मूल्य मान्यता र परम्पराहरुको सामञ्जस्य जस्ता महत्वपूर्ण अवधारणा र योगदानलाई पनि जनमानसमा परिचय गराउने उद्देश्यले यो बगैंचा निर्माण गरिएको हो । यस शाश्वत धाममा रहेको धार्मिक समन्वयको वाटिकाले हिन्दू धर्म र बौद्ध धर्मको साझा आध्यात्मिक विरासतको चित्रण गर्दछ । यहाँ हिन्दू धर्म र बौद्ध धर्मको धार्मिक समन्वयता विभिन्न आकृति मार्फत प्रतीकको रुपमा प्रस्तुत गरिएको छ ।
कमल कुण्ड
हिन्दू धर्ममा कमललाई शुद्धता र अध्यात्मिक जागरणको प्रतीक मानिन्छ र भगवान विष्णु र माता लक्ष्मीलाई प्रायः कमलको फूलसँग चित्रण गरिएको हुन्छ । त्यस्तै हिन्दू पुराणमा ब्रह्माजीलाई भगवान विष्णुको नाभिबाट फुलेको कमलमा जन्मिएको मानिन्छ । त्यस्तै, भगवान बुद्धलाई कमलमा बसिरहेको अवस्थामा देखाइन्छ, जसले ध्यान र शान्तिको प्रतिनिधित्व गर्दछ । कमलको यो सांस्कृतिक र धार्मिक महत्व बुझाउनको लागि यहाँ कमल कुण्ड स्थापना गरिएको हो ।
गौं संरक्षण क्षेत्र-गौशाला
अछाम जिल्लाको रैथाने, नौमुठे गाई जुन संसारमै साना गाईका प्रजातीमध्येको एक हो, अहिले लोपोन्पुख अवस्थामा छ । यस गौं संरक्षण क्षेत्रमा नेपालका रैथाने गाईका प्रजातीहरूको संरक्षण गर्न जमर्को गरिएको छ ।
मचान
यहाँ रहेका गौं संरक्षण क्षेत्र, धार्मिक समन्वयको वाटिका, कमल कुण्ड र गुरुकुलको दृष्य अवलोकन गरि धार्मिक र आध्यात्मिक रहन प्रेरित गर्नको लागि मचानको स्थापना गरिएको हो।
बुद्ध अस्तुधातु चैत्य
यहाँ रहेको चैत्व भित्र भगवान बुद्धको अस्तु धातु प्रतिस्थापन गरिएको छ। यो अस्तु श्रीलंकन सरकारले नेपाल सरकार मार्फत शाश्वत धामलाई सौजन्य स्वरुप प्रदान गरि यहाँ स्थापना गरिएको हो । यहाँ रहेको भगवान बुद्धको अस्तु धातु बर्षमा एक पटक बुद्ध पुर्णिमाको दिन, लामा गुरुद्वारा पूजा गरि बाहिर निकालिन्छ र भक्तजनहरुले श्रद्धा भाव प्रकट गरे पछि फेरि त्यस अस्तु धातुलाई चैत्य भित्र राखिन्छ ।
निर्वाणा – बौद्ध सेन्टर
बौद्ध सेन्टरमा जम्मा पाँच वटा हल रहेका छन् । जसमा ध्यान कक्ष (जहाँ ध्यान गर्न पाईन्छ), श्रव्य दृष्य कक्ष (जहाँ बुद्धको जीवनी कथाको भिडियो हेर्न पाईन्छ), नेपाल हल (जहाँ नेपालमा बौद्ध धर्म, बिकासक्रम, धार्मिक समन्वयको बारेमा अध्ययन गर्न पाईन्छ), लुम्विनी हल (जहाँ बृहत लुम्विनी क्षेत्रको बारेमा बुझ्न पाईन्छ) र सामान्य सूचना कक्ष (जहाँ बौद्ध जातक कथा तथा अन्य जानकारी अध्ययन गर्न पाईन्छ ।
विवाह मण्डप – यज्ञशाला
यहाँ विभिन्न पूजा पाठ, विवाह गरिनुका साथै निःशुल्क सामुहिक व्रतबन्ध गरिन्छ ।
खुल्ला रङ्गमञ्च
यस स्थानमा विभिन्न प्रतियोगिता, कथा वाचन, प्रवचन जस्ता कार्यक्रमहरु आयोजना गरिन्छ । यसरी कार्यक्रमहरु गरि धार्मिक गतिविधि बढाउन यहाँ खुल्ला रङ्गमञ्च स्थापना गरिएको हो ।
नक्षत्र वाटिका
अश्विनी आदि २७ नक्षत्रका लागि प्रत्येक नक्षत्रको स्वतन्त्र वृक्ष रहेको र त्यस वृक्षको पूजा गर्नाले नक्षत्रसँग सम्बन्धित सबै दोषनाश भई सकारात्मक ऊर्जाका साथ उज्ज्वल भविष्य हुने विभिन्न ज्योतिषीय ग्रन्थमा उल्लेख गरिएको छ । त्यसैले यहाँ २७ नक्षत्रमध्ये प्रत्येक नक्षत्रसँग सम्बन्धित रूखहरूबाट “नक्षत्र वाटिका” को निर्माण गरिएको छ ।
पञ्चामृत वृक्ष
पाँच वृक्षहरू आँप, पिपल, बर, स्वामी र चाँप लाई अलगअलग नजिकै लगाएर ठूलो बनाई अन्त्यमा पिपलको वृक्षमा जोडेर एउटै वृक्ष बनाएर त्यस वृक्षको स्वरूप कल्पवृक्ष समान फलदायी हुने मान्यतालाई आधार मानी यस शाश्वत धाम मन्दिर परिसरमा यसको संरक्षण गर्ने मूल उद्देश्यले यहाँ पञ्चामृत वृक्ष लगाइएको हो ।
१०८ शिवलिङ्ग
भगवान शिवको निराकार स्वरुप शिवलिङ्ग, ब्रह्मा, विष्णु र शिवको संयुक्त रुप हो। ज्योतिष शास्त्रअनुसार २७ नक्षत्र छन् जसमा प्रत्येक नक्षत्रका ४ चरण हुन्छन जसको गुणन फल १०८ हुन्छ। सूर्यको व्यास पृथ्वीको १०८ गुणा रहेको छ। सूर्यको व्याम अनुसार सूर्य पृथ्वीबाट १०८ गुणा टाढा छ। त्यस्तै, चन्द्रमाको व्यास अनुसार चन्द्रमा पृथ्वीबाट १०८ गुणा टाढा रहेको छ। १२ राशिमा ९ वटा ग्रहको प्रभाव रहेका हुन्छन् जसको गुणन फल १०८ हुन्छ । १२ राशिहरुको प्रत्येक प्राणिमा प्रत्यक्ष प्रभाव हुने हुनाले १२ राशिमा जन्म लिने प्रत्येक प्राणिको कल्याण (शिव) होस् भन्ने मूल उद्देश्यले १०८ को विशेष महत्व छ। यम शाश्वत धाम मन्दिर परिसरको पूर्व उत्तरको भागमा भगवान् शिवको १०८ शिवलिङ्ग भक्तजनहरुका लागी परिक्रमा, दर्शन, पूजन गर्ने र यसको महत्व बुझाउने उद्देश्यले स्थापना गरिएको हो।
नवग्रह
१०८ शिवलिङ्ग परिसरको छेउमा नवग्रहहरुका निराकार मूर्तिहरुको स्थापना गरिएको छ । नवग्रहरुको नाम क्रमशः सूर्य, चन्द्र, मङ्गल, बुध, गुरु, शुक्र, शनि, राहु र केतु हुन् । वास्तवमा यहाँ दर्शन पूजन गर्नाले विभिन्न प्रकारका ग्रह बाधाबाट मुक्त भई व्यक्ति स्वस्थ, दीर्घायु, सफल र आर्थिक समृद्ध हुने शास्त्रीय मान्यता रही आएको छ ।
जैन क्षेत्र
शाश्वत धामको मूल उद्देश्य वैदिक सनातन धर्मको संरक्षण, संवर्द्धन र प्रवर्द्धन गर्नुका साथै नेपाल भित्रका मौलिक धार्मिक संस्कृतिको जगेर्ना गर्नु हो । यसरी बौद्ध, किराँत, जैन, मिख जस्ता धर्महरुको महत्वपूर्ण अवधारणा र योगदानलाई पनि जनमानसमा परिचय गराउने उद्देश्यले यो जैन क्षेत्र निर्माण गरिएको हो ।
हरिहर – बुढानीलकण्ठ
हरिहर हिन्दू देवताहरू विष्णु (हरि) र शिव (हर) को प्रतिनिधित्व हो । हरिहरलाई शंकरनारायण (“शंकर” शिव र “नारायण” विष्णु) को नामले पनि चिनिन्छ ।
श्री राम मन्दिर
यस श्री राम मन्दिरमा रहेको श्री रामको मूर्तिको प्राणप्रतिष्ठा भारतको अयोध्यामा रहेको राम मन्दिरको मूर्तिको प्राणप्रतिष्ठा एउटै समयमा गरिएको थियो । श्री राम, भगवान विष्णुका सातौं अवतारको हुन् । श्री रामको जन्म अयोध्याका राजा दशरथ र रानी कौशल्या का छोराका रुपमा भएको हो । उनी धर्म, सत्य, र कर्तव्यका प्रतीक मानिन्छन् । श्री रामको जीवनका प्रमुख घटनाहरू मध्ये एक हो, १४ वर्षको वनवासको समय, जसलाई उनले आफ्नो पिताको प्रतिज्ञा पालन गर्न स्वीकार गरेका थिए । वनवासको समयमा उनकी पत्नी सीता रावणले अपहरण गरेपछि श्री रामले उनलाई उद्धार गर्न युद्ध गरे । उनका साथमा भाई लक्ष्मण, हनुमान र अन्य सहयोगीहरूको मद्दतले रावणलाई परास्त गरे र सीतालाई मुक्त गरेका थिए ।
हनुमान छत्र
हरेक प्रकारका बाधाहरु हरण गर्ने देवताका रूपमा भगवान् हनुमानलाई पूजन गर्ने परम्परा सनातन धर्ममा चलि आएको छ । भगवान् हनुमानको आराधना गर्नाले व्यक्तिमा परिश्रम गर्नुपर्ने मूल मन्त्र बोध हुने हुनाले धेरै जसो परिश्रमीहरु बस्ने ठाऊँमा हनुमान मन्दिर सर्वत्र देखिन्छ ।
दुर्गा भगवती
दुर्गा भगवतीलाई शक्ति, संरक्षण र दानवीय प्रवृत्तिहरूको नाश गर्ने देवीको रूपमा पूजा गरिन्छ। उहाँलाई प्राव सिंहमाथि सवार, विभिन्न अस्त्र-शस्त्रहरुको साथ र राक्षसहरूको वध गर्दै गरेको चित्रित गरिएको देखिन्छ, जसले सत्यको विजय र अधर्मको पराजयको प्रतीकका रूपमा काम गर्दछ। त्यसैले दर्शन, पूजन गर्ने र यसको महत्व बुझाउने उद्देश्यले यहाँ दुर्गा भगवतीको मन्दिर स्थापना गरिएको हो।
दशावतार
भगवान् विष्णुको दश अवतारलाई दशावतार भनिन्छ, जसमा उहाँले विभिन्न रूप लिइरहनुभएको छ र प्रत्येक अवतारले विशेष उद्देश्य पूरा गरेको छ । मत्स्यः जलप्रलयबाट पृथ्वीलाई बचाउन माछाको रूप, कूर्मः समुद्र मन्थनको दौरान मञ्चलाई स्थिर राख्न कछुवा, वराहः पृथ्वीलाई राक्षस हिरण्याक्षबाट उद्धार गर्न बँदेल, नरसिंहः हिरण्यकश्यपु राक्षसको वध गर्न मानव र सिंहको मिश्रित रूप, वामनः राक्षस राजा बलि देखि पृथ्वीको नियन्त्रण लिन बामन ब्राह्मणको रूप, परशुरामः अत्याचारी क्षत्रियहरूको वध गर्न परशुरामको रूप, रामः राक्षस रावणको वध गरेर धर्मको रक्षाका लागि रामचन्द्रको रूप, कृष्णः अर्जुनको मार्गदर्शन गर्दै महाभारत युद्धमा र गीता उपदेश दिन कृष्ण, गौतम बुद्धः संसारमा अहिंसा र शान्तिको सन्देश फैलाउन गौतम बुद्धको रूप र कल्किः भविष्यमा पृथ्वीमा धर्मको पुनःस्थापना गर्न कल्कि अवतारको आगमन हुने भनिएको छ । दशावतारको दर्शन सँगै यसलाई बुझउन यस स्थानको स्थापना गरिएको हो ।
हिन्दु धार्मिक संग्रहालय
यस संग्रहालयमा नेपाल लगायत सम्पूर्ण वैदिक सनातन धर्मावलम्बिहरुको आस्थाका विभिन्न धार्मिक स्थलहरुको परिचय, त्यहाँका मूर्ति, तस्वीर, जल, चन्दन्, बालुवा, माटो, तथा त्यस स्थानका विभिन्न पहिचानका कुराहरु रत्यहाँको महत्वका विषयमा यथा सम्भव जानकारी संग्रह गरिएको छ । वास्तवमा यस संग्रहालयको मूल उद्देश्य
नेपाल भित्र रहेका बिभिन्न धर्मिक गन्तव्यहरुको परिचय तथा धार्मिक पर्यटन एवं धार्मिक स्थलहरुको संरक्षण र संवर्धन गर्न जनमानसमा चेतना ल्याउनु नै रहेको छ ।
समुद्र मन्थन
समुद्र मन्थनको मुख्य उद्देश्य भनेको अमृत प्राप्त गर्नु थियो, जुन अमरता र अनन्त बलको प्रतीक मानिन्छ । देवताहरु र राक्षसहरु बीचको संघर्षको दौरान, भगवान विष्णुले कूर्म अवतार लिएर मन्थनको प्रक्रियालाई सजिलो बनाएका थिए । पौराणिक कथा अनुसार देवासुर संग्रामको प्रसङ्गमा समुद्र मन्थन गरि चौध महा रत्नहरु प्राप्त
भएको उल्लेख पाईन्छ । यसरी नकारात्मक विचार र सकारात्मक विचारमा हुने द्वन्द्वलाई सकारात्मक विचारले पराजित गर्न सक्छ भन्ने सन्देश बुझाउन यहाँ समुद्र मन्थन स्थापना गरिएको हो।
नेपाल पवेलियन
शाश्वत धाममा रहेको नेपाल पवेलियनमा नेपालका विभिन्न समुदायका भेषभुषा, पुरातात्विक वस्तुहरू र नेपालका प्रमुख स्थलहरूको जानकारी राखिएको छ । जस्तै काठमाण्डौ, पोखरा, लुम्बिनी, एवम् अन्य धार्मिक र ऐतिहासिक स्थलहरूको जानकारी पनि पवेलियनमा उपलब्ध छ । यी सबै सामग्रीहरूले नेपालको सांस्कृतिक विविधता र इतिहासलाई जनाउँछन् । यस नेपाल पवेलियनको उद्देश्य भनेको नेपालका सांस्कृतिक धरोहरहरूको संरक्षण गर्नु र भविष्यका पीढीलाई यी महत्वपूर्ण कुराका बारेमा जानकारी दिनु हो ।
सन्धर्भहरु
आचार्य विष्णुप्रसाद घिमिरे ; कथा संकलन
वैदिक कर्मकाण्ड गुरुकुलका प्रधानाध्यापक
खदिन्द्रप्रसाद संग्रौला (शिव) ; कथा संकलन तथा निर्माण
कार्यकारी, शाश्वत धामको मर्मत/उपयोगिता
