Welcome to Panchase, Kushma !
An area that’s rich in natural, cultural, and religious heritage. It is located at the height of 2500 meters, Panchase consists of five magnificent hilly peaks that offer breathtaking views of the surrounding mountains. There are several temples in these hills, including the Temple of Shidda Baba, which is dedicated to Lord Shiva. Additionally, there is a Homkunda, where offerings are made to the sacred fire, as well as the Panchase Lake and Balaji Phachyan Temple.
Panchase temple invites thousands of visitors to this area in Bala chaturthi mela. In the siddha baba temple, panchse tal koti hom yagya is done. Besides that there are several caves where it is believed that sages meditated many centuries ago. The Bouddha Stupas, which are approximately 200 years old, are also a prominent feature of the region.
From Panchase, you can also see five distinct mountain ranges that add to the area’s natural beauty. You’ll be able to experience the breathtaking view of towering mountains.The mountains that can be seen from here are: Mt. Dhawalagiri (8,172m), Mt.Annapurna I (8,091m) Mt Annapurna South (7,219m), Mt Hiuchuli(6,441m) Mt.Fishtail (6993m), Mt. Annapurna II(7,934m), Mt Annapurna III (7575m), Mt Annapurna IV(7525m), Mt Lamjung (6,998m), Mt. Manaslu and more.
Five rivers flow through the Panchase area that provides a source of freshwater for the local flora and fauna. The Five rivers are the Harpann river, Adhikhola river, Jare river, Rati river, Seti river.
Panchase (Panch- aas-eee) is named after five asanas in sanskrit. “Pancha” means five, “asana” means yoga asanas. That’s why panchase means five asanas which are: Thinking, feeling, intelligence, instinct and intuition. And to cross these five peaks in the time of panchase mela means to go beyond these five human experiences and become closer to enlightenment. The Panchase word is also derived from gurung languages which literally translates to “Five Peaks”.
Panchase has a broken mountain shape and it is believed that the broken mountain has spiritual significance. Thus, the lake area, hills and forest of panchase are said to be a meditation ground for sages for a long time. It is also known as a place where Shravana Kumara took his contemplation. Shravana Kumara is a mythological character mentioned in the Ramayana.
Panchase protected forest covers an area of 5775.73 hectares or 57.75 square km.This forest area is located at the meeting point of three mid hill districts: Kaski, Parbat and Syangja. Arthur dadakharka, Parbat ward no 14, Two ward offices from Syangja Phedikhola and Adhikhola Gaupalika, Pokhara ward no 23 and Annapurna rural municipality ward no 4 also falls in panchase region.
It has a subtropical and semi temperate climate. Panchase protected forest is rich with biodiversity, water resources and other natural assets. This is home for different vegetation. According to recent data, Panchase forest has 52 genera and 142 species of orchids and two natural hybrid. Two rare types of orchids are found only in this area cannot be found anywhere in the whole world.
Panchase has many species of plants: Rhododendron, Walnut, Quercus, Oak, Cedrus, Pine, alnus nepalensis. The coniferous trees like bombax ceiba, scima wallichi, michelia kisopaare are major tree species of this area. There are many medicinal herbs found in the Panchase protected forest. There are 107 species of important medicinal plants such as asparagus, swertia, club moss, golden himalayan raspberry, berberis aristata, tribuus teristris, taxus bucata are also found in panchase forest.
There are 98 species of ferns alone in this area. Similarly, there are 19 mammal species in this including deer, leopard, barking deer, civet cat, fox, wild boar, black bear, common langur, rhesus macaque. 206 species of resident and immigrant bird species including pheasants, caukals, wild fowl, kingfishers, woodpeckers, bee-eaters, warblers, babblers, parrots, bulbuls and so on. Panchase lake, waterfalls and natural springs add beauty to the places and provide water to these birds, reptiles, mammals and amphibians. It is also connected to annapurna conservation area.
According to forest law of 1992’s section 23(1) the government of Nepal has declared this area as “panchase protected forest” for its significance in terms of cultural, environmental and scientific importance in 2068 BS.
Recently, Panchase has been popular among trekkers and hikers. On the journey to Panchase peak, trekkers also experience the nearby villages. We have mainly gurung settlements in this region along with magar, brahmin and chettri are also in this area. The villages like vadaure, tamagi, sidhane, bhanjyang, chitre, arthur are the major villages that fall in this region.
Its a medium level 3-4 days trek that often starts from pokhara. The official route of Panchase Trek starts from Kande of Pokhara. On the first day, you will be trekking from Kande to Bhadaure. On the following day, you will be trekking from Bhadaure to Bhanjyang. On the third day of the trek, you will be trekking from Bhanjyang to Panchase Peak.
Among the other available routes, the route from Arthur Dada Kharka of Kushma-14, Parvat, offers the shortest path to Panchase. This route is accessible both by walking and driving, taking only 45 minutes to 1 hour on foot or 15 to 20 minutes by car. There is also the availability of a homestay where you can stay overnight. Additionally, you’ll come across Sidaha Temple and Thal on your way, which is a must-visit attraction on this route before reaching the Panchase peak.
From panchase peaks, one can see the stunning himalayan ranges. The cool breeze passes often and gusts of fog, the sounds of birds give an exotic experience. The pokhara valley is also visible from the top and the origin of fewa lake is seen from panchase peak.
The main economic activity of these people includes agriculture and animal husbandary. Paddy, corn, wheat, millet, potato are major crops grown in this region. Animals like water buffalo, cows, and goats are also raised in this area. Bee farming is also popular in this region. The nearby villages are also generating income through tourism, homestay facilities.
Things to consider while traveling to Panchase area:
- Do not disturb, chase, capture, trap or poach wild animals is not allowed.
- Do not collect wood, fuelwood, medicinal plants, orchids or any kinds of flora without permission for any purpose.
- Do not excavate, build any construction or encroach the forest area.
- Do not set fire in the forest.
- Do not leave cattle to graze in the forest.
About Panchase – Machhapuchhre Devlopment Organazation(MDO) Nepal (mdonepal.org.np)
Read More Stories from Kushma …
References
Rudra Mohan Rimal
ward head
तपाईहरूलाई पञ्चासेमा स्वागत छ!
पञ्चासे एक प्राकृतिक, साँस्कृतिक र धार्मिक सम्पदाले भरिपूर्ण स्थान हो । २५०० मिटरको उचाइमा रहेको पञ्चासेमा पाँचवटा भव्य पहाडी चुचुराहरू छन् जसले वरपरका हिमालहरूको मनोरम दृश्यहरू प्रदान गर्दछ। यी पहाडहरूमा भगवान शिवलाई समर्पित शिद्दबाबाको मन्दिर सहित धेरै मन्दिरहरू छन्। यसबाहेक पञ्चासेमा धेरै शताब्दी अघि ऋषिहरूले बसेर ध्यान गरेका मानिने गुफाहरु छन्। करिब २०० वर्ष पुरानो बौद्ध स्तुपाहरू पनि यस क्षेत्रका प्रमुख विशेषता हुन्।
यस क्षेत्रको प्राकृतिक सौन्दर्य थप्ने पाँचवटा छुट्टाछुट्टै हिमालहरू पञ्चासेबाट देख्न सकिन्छ। तपाईले यी अग्ला हिमालहरुको विशाल महिमा देखेर छक्क पर्नुहुनेछ। यहाँबाट देख्न सकिने हिमालहरू धौलागिरि हिमाल (८,१७२ मिटर), अन्नपूर्ण प्रथम हिमाल (८,०९१ मिटर), अन्नपूर्ण दक्षिण (७,२१९ मिटर), हिउँचुली हिमाल (६,४४१ मिटर) फिस्टेल हिमाल (६९९३ मिटर), अन्नपूर्ण दोस्रो (७,९३४ मिटर), अन्नपूर्ण तेस्रो (७५७५ मिटर), अन्नपूर्ण चौथो (७५२५ मिटर), लमजुङ (६,९९८ मिटर), मनास्लु हिमाल, आदि हुन्।
पञ्चासे (पञ्च-आस-ई) पाँच आसनहरूको नामबाट राखिएको हो। “पञ्च” को अर्थ पाँच, “आसन” को अर्थ योग आसनहरू हुन्। त्यसैले पञ्चासे भनेको पाँच आसनहरू हुन्: सोच, अनुभूति, बुद्धि, वृत्ति र अन्तरज्ञान। पञ्चासे मेलाको समयमा यी पाँच चुचुराहरू पार गर्नु भनेको यी पाँच मानवीय अनुभवहरूलाई पार गरेर ज्ञानको नजिक हुनु हो। पञ्चासे शब्द गुरुङ भाषाबाट आएको भन्ने विश्वास पनि छ जसको शाब्दिक अर्थ “पाँच चुचुरा” हो।
पञ्चासे भाँचिएको पहाडको जस्तो आकारमा रहेको छ र यो आकारको आध्यात्मिक महत्व रहेको जनविश्वास छ। त्यसैले पञ्चासेको ताल क्षेत्र, पहाड र जंगल लामो समयदेखि ऋषिहरूको ध्यानस्थल मानिन्छ। यो स्थान श्वरण कुमारले आफ्नो चिन्तन गरेको ठाउँको रूपमा पनि चिनिन्छ। श्वरण कुमार पौराणिक पात्र हुन् जसको बारेमा रामायणमा उल्लेखित छ। थप रूपमा, पञ्चासे ताल र बालाजी फच्यन मन्दिरका साथै यहाँ एक होमकुण्ड छ जहाँ पवित्र आगोमा बलि चढाइन्छ। बाला चतुर्थी मेलामा पञ्चासे मन्दिरले यस क्षेत्रका हजारौं दर्शनार्थीहरूलाई आकर्षित गर्छ। सिद्धबाबा मन्दिरमा भने पञ्चसे ताल कोटि होम यज्ञ गरिन्छ ।
पञ्चासे संरक्षित वनले ५७७५.७३ हेक्टर वा ५७.७५ वर्ग किलोमिटर क्षेत्रफल ओगटेको छ। यो वन क्षेत्र कास्की, पर्वत र स्याङ्जा गरी तीन मध्य पहाडी जिल्लाको मिलन बिन्दुमा अवस्थित छ। कुश्मा नगरपालिका–१४ आर्थर डाँडा खर्क, स्याङ्जा फेदीखोला र आँधिखोला गाउँपालिकाका दुई वडा कार्यालय, पोखरा वडा नम्बर २३ र अन्नपूर्ण गाउँपालिका वडा नं ४ पनि पञ्चासे क्षेत्रमा पर्दछन् ।
यहाँ सब ट्रोपिकल र सेमी टेम्पेरेट प्रकारको जलवायु छ। पञ्चासे संरक्षित वन जैविक विविधता, जलस्रोत र अन्य प्राकृतिक सम्पदाले भरिपूर्ण छ। पञ्चासेबाट पाँचवटा खोलाहरू बग्दछन् जस्ले स्थानीय वनस्पति र जीवजन्तुका लागि ताजा पानीको स्रोत प्रदान गर्दैछन्। ती पाँच खोला हरपन्न खोला,आँधिखोला, जरेखोला, रतिखोला र सेती खोला हुन्। यो बिभिन्न प्राकृतिक वनस्पतिहरूको घर पनि हो। पछिल्लो तथ्याङ्कअनुसार पञ्चासे वनमा ५२ ज्यानेराका अर्किड, १४२ प्रजातिका अर्किड र दुई प्रकारका प्राकृतिक हाईब्रीड अर्किड छन्। दुई दुर्लभ प्रकारका अर्किडहरू यस क्षेत्रमा मात्र पाइन्छन् जुन सम्पूर्ण संसारमा कहीँ पनि फेला पार्न सकिंदैन।
यहाँ धेरै प्रजातिका बिरुवाहरू पनि छन्: लालिगुरास्, ओखर ,क्वेर्कस, ओक, सेड्रस, पाइन, एलनस नेपलेन्सिस। बोम्बाक्स सेइबा(bombax ceiba), स्किमा वालिची(schima wallichii), मिचेलिया किसोपारे (michelia kisopaare) जस्ता शंकुधारी रूखहरू यस क्षेत्रका प्रमुख रूख प्रजातिहरू हुन्। पञ्चासे संरक्षित वनमा धेरै औषधी जडिबुटी पाइन्छ। पञ्चासे वनमा एस्पारागस, स्वर्टिया, क्लब मोस, गोल्डेन हिमालयन रास्पबेरी, बेर्बेरिस अरिस्टाटा, ट्रिबुस टेरिस्ट्रिस, ट्याक्सस बुकाटा जस्ता १०७ प्रजातिका महत्वपूर्ण औषधी वनस्पति पाइन्छन् । यस क्षेत्रमा मात्रै ९८ प्रजातिका फर्नहरू छन्। त्यसैगरी, यसमा मृग, चितुवा, बार्किङ डियर, सिभेट बिरालो, स्याल, जङ्गली बँदेल, कालो भालु, सामान्य लङ्गुर, रेसुस मकाक लगायत १९ वटा स्तनपायी प्रजाति रहेका छन्। तीतर, काउकल, जङ्गली चरा, किंगफिसर, वुडपेकर, माहुरी खाने, लडाकु, बकबक, सुता, बुलबुल लगायतका 206 प्रजातिका स्थानीय र आप्रवासी चरा प्रजातिहरू छन्। पञ्चासे ताल, झरना र प्राकृतिक मुहानहरूले ठाउँहरूको सौन्दर्य थप्छन् र यी चराहरू, सरीसृपहरू, स्तनपायी र उभयचरहरूलाई पानी उपलब्ध गराउँछन्। यो अन्नपूर्ण संरक्षण क्षेत्रसँग पनि जोडिएको छ। त्यसैले नेपाल सरकारले २०६८ सालको वन कानूनको दफा २३(१) बमोजिम यस क्षेत्रलाई सांस्कृतिक, वातावरणीय र वैज्ञानिक महत्वका दृष्टिले “पञ्चासे संरक्षित वन” घोषणा गरेको छ।
पछिल्लो समय पदयात्री र पदयात्राको लागि पञ्चासे लोकप्रिय बन्दै गएको छ । पञ्चासेको यात्रामा, पदयात्रीहरूले नजिकैका गाउँहरूको पनि अनुभव लिन सकिन्छ । यस क्षेत्रमा मुख्यतया गुरुङ बस्ती छ र यस क्षेत्रमा मगर, ब्राह्मण र क्षेत्री पनि छन् । भडौरे, तमागी, सिधाने, भञ्ज्याङ, चित्रे, आर्थर डाँडा खर्क जस्ता गाउँहरू यस क्षेत्रमा पर्ने प्रमुख गाउँहरू हुन्।
यो मध्यम स्तरको पदयात्रा हो जुन प्राय: 3-4 दिनको हुन्छ। पञ्चासे पदयात्राको आधिकारिक रुट पोखराको काँडेबाट सुरु हुन्छ। पहिलो दिन काँडेदेखि भदौरेसम्मको पदयात्रा हुनेछ। भोलिपल्ट भदौरे देखि भञ्ज्याङसम्म पदयात्रा गर्नुहुनेछ। पदयात्राको तेस्रो दिन भञ्ज्याङदेखि पञ्चासे चुचुरोसम्म पदयात्रा हुन्छ।
अन्य उपलब्ध मार्ग मध्ये कुश्मा नगरपालिका–१४ आर्थर डाँडा खर्कबाट पञ्चासेसम्मको सबै भन्दा छोटो बाटो रहेको छ। यो मार्ग पैदल र गाडी दुबै द्वारा पहुँच योग्य छ, पैदल यात्रामा मात्र ४५ मिनेट देखि १ घण्टा लाग्दछ भने गाडी द्वारा १५ देखि २० मिनेट लाग्दछ। त्यहाँ होमस्टेको पनि उपलब्ध छ जहाँ तपाईं आफ्नो रात बिसाउन सक्नुहुन्छ। तपाईं सिद्ध मन्दिर र ताल हुँदै जानुहुन्छ, जुन पञ्चासे शिखरमा पुग्नु अघि यस मार्गमा घुम्नै पर्ने आकर्षण हो।
पञ्चासे चुचुराहरूबाट आस्चर्यजनक हिमालय पर्वतहरू देख्न सकिन्छ। चिसो हावा र कुहिरोको झोकाहरू बारम्बार बग्छ, चराहरूको आवाजले बिचित्र आनन्दको अनुभव दिन्छ। माथिबाट पोखरा उपत्यका पनि देखिन्छ भने पञ्चासे चुचुरोबाट फेवा तालको उद्गमस्थल देखिन्छ ।
यहाँको मानिसहरूको मुख्य आर्थिक गतिविधिमा कृषि र पशुपालन समावेश छ। धान, मकै, गहुँ, कोदो, आलु यस क्षेत्रका प्रमुख बाली हुन्। यस क्षेत्रका मानिसले भैंसी, गाई, बाख्रा जस्ता जनावर पाल्ने गरेका छन्। यस क्षेत्रमा मौरी पालन पनि लोकप्रिय छ। वरपरका गाउँलेले पनि पर्यटन र होमस्टे सुविधाबाट आम्दानी गरिरहेका छन्।
यस क्षेत्रमा यात्रा गर्दा विचार गर्नुपर्ने कुराहरू:
- जंगली जनावरलाई डिस्टर्ब गर्ने, लखेट्ने, समात्ने, पासोमा पार्ने वा सिकार गर्ने अनुमति छैन ।
- कुनै पनि प्रयोजनको लागि अनुमति बिना काठ, ईन्धन काठ, औषधीय बिरुवाहरू, अर्किड वा कुनै पनि प्रकारका वनस्पतिहरू सङ्कलन नगर्नुहोस्।
- उत्खनन, निर्माण वा वन क्षेत्र अतिक्रमण नगर्ने ।
- जंगलमा आगो नलगाउनुहोस् ।
- गाईवस्तुलाई जङ्गलमा चराउन नछोड्नुहोस् ।
सन्दर्भहरु:
रुद्रमोहन रिमाल
वार्ड अध्यक्ष
