Welcome to Pachrukhi Shiva Temple!
Rudra Gayatri Mantra:
“Om Tatpurushaya Vidmahe Mahadevaya Dhimahi Tanno Rudrah Prachodayat.”
The Pachrukhi Shiva Temple, also known as “Adbhutnath”, is not just a religious site but also a place of great historical significance. The temple was initially established in 1901 AD by Dhamai Rawat, while the adjacent pond and temple land were contributed by Goni Mishra. By 1981 AD, the temple had gradually taken its present form. It is widely believed that wishes and vows made with a pure heart at Pachrukhi Shiva Temple are fulfilled, as attested by many devotees.
The temple is called “Panchmukhi Shiva Temple” because it is located at the junction of five different villages: Matsari (East), Rajpur (West), Pipra (North), Saruwatha (South), and Tulsi. Historically, a panchayat (village council) was established to govern these villages, and the presence of five different ethnic groups in the area led to the name Panchmukhi (Five-faced). Over time, this name transformed into Pachrukhi Shiva Temple. Today, the temple complex features shrines and idols of Lord Shiva, Parvati, Hanuman, Bhairav, Vishnu, Ram-Janaki, and many other deities.
Key Attractions of Pachrukhi Shiva Temple
The most unique feature of the temple is its extraordinary Shiva Lingam. Made from a precious emerald-like gemstone (Munga Ratna), the Shiva Lingam emits a mystical glow, adding to its divine aura.
Festivals and Rituals
- Maha Shivaratri: The temple hosts day-long Havan (fire rituals) and puja ceremonies during this grand celebration of Lord Shiva.
- Phagun Chaturdashi: Large numbers of devotees participate in Bol Bam processions, offering water to Lord Shiva.
- Shree Panchami (Magh Month): Devotees from across the district and nearby areas gather at the temple to perform the Jal Arpan (holy water offering).
References:
- Anand Jha – President, Pachrukhi Shivalaya Temple
- Lakkhan Mishra – Secretary, Rudrabhishek Rituals, Pachrukhi Shivalaya Temple
- Shyam Babu Rai – Treasurer, Pachrukhi Shivalaya Temple
- Hari Krishna Jha – Member, Pachrukhi Shivalaya Temple
नमस्कार! हजुरलाई पचरुखी शिव मन्दिरमा स्वागत छ।
रुद्र गायत्री मन्त्र : ॥ॐ तत्पुरुषाय- विद्महे महादेवाय धीमहि तन्नो- रुद्रः प्रचोदयात्- ॥
‘अद्भुत्नाथ’ नामले परिचित पचरुखी शिव मन्दिर धार्मिक मात्र नभई एतिहासिक स्थल हो । पचरुखी शिव मन्दिर सर्वप्रथमत: सन् १९०१ सालमा धमाइ रावतद्वारा स्थापना भएको थियो भने मन्दिर छेउको पोखरी र मन्दिरको जग्गा गोनि मिश्रद्वारा सहयोग भएको थियो। सन् १९८१ सालमा आइपुग्दा मन्दिरले हालको रुप लिन थालेको थियो । भनिन्छ कि पचरुखीमा शुद्ध मनबाट राखेको भाकल वा मनकामना पुरा हुन्छ । पचरुखी शिव मन्दिरमा आफ्नो मनोकामना पुर्ति भएको विस्तारले ब्याख्या गर्ने भक्तजनहरुको पनि कमि छैन।
पाँच वटा विभिन्न गाउँहरुको बाटो(मुख) पर्ने भएकोले यस मन्दिरको नाम पचमुखी शिव मन्दिर रहन गएको हो । पुर्वको मत्सरी, पश्चिमको राजपुर, उत्तरको पिपरा, दक्षिणको सरुआठा र तुलसी गरेर पाँच वटा गाउँहरुको स्थानीय सरकार जस्तै शासन व्यवस्था चलाउन एउटा पंचायत नियुक्त हुन्थ्यो । यसका साथै पाँच वटा भिन्न जातका वासिन्दा बसोबास गर्ने ठाउँ भएकोले संयुक्तरुपमा यस स्थानलाई पचमुखी भनिन्थ्यो । कालान्तरमा ‘पचमुखी’ नाम अप्रभंस हुदैं पचरुखी शिव मन्दिर भयो। हाल मन्दिर परिसरमा शिव, पार्वती, हनुमान, भैरव, विष्णु, रामजानकी जस्तै थुप्रै अरु देविदेवाताहरुको मुर्ति र मन्दिरहरु रहेका छन् ।
पचरुखी शिव मन्दिरको मुख्य आकर्षण भनेको यहाँको अद्वितीय शिवलिङ्ग हो । मुङ्गाको रत्नको यो लिङ्गबाट अद्भुत प्रकाश निस्किने गरेको कुरा पनि यो शिवलिङ्गको अर्को विशेषता हो । विशेष गरेर शिवरात्रीमा यहाँ हवन र पूजा दिनभरी नै हुने गर्छ । पचरुखीमा फागुन चतुर्दशीमा बोलबम आउने, माघ महिनामा श्री पंचमीको दिन जिल्ला भरि र नजिकैको क्षेत्रहरुबाट जाल अर्पण गर्ने भक्तजनहरुको पनि भीड लाग्ने गर्दछ ।
। । अस्तु । ।
सन्धर्भहरु
आनन्द झा- पचरुखी शिवालय मन्दिर अध्यक्ष
लक्खन मिश्र- पचरुखी शिवालय मन्दिर- रुद्राभिशेख सचिव
श्याम बाबु राय- पचरुखी शिवालय मन्दिर- कोषाध्यक्ष
हरि कृष्ण झा- पंचरुखी शिवालय मन्दिर
